Chế Độ Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân Thiếu Máu Thiếu Sắt

Có nhiều yếu tố khác nhau mà có thể gây ra thiếu máu và một trong số chúng là thiếu một số vitamin nhất định, chẳng hạn như axit folic, vitamin B12 hoặc chất sắt. Nếu bạn được chẩn đoán bị bệnh thiếu máu do thiếu chất sắt, hãy tham khảo ngay bài viết dưới đây của Thuocthang.com.vn để hiểu rõ hơn về vai trò của chất sắt và cách bổ sung chất này đầy đủ và hợp lý để cải thiện tình trạng bệnh nhé.

Chế Độ Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân Thiếu Máu Thiếu Sắt

THIẾU MÁU THIẾU SẮT ẢNH HƯỞNG ĐẾN CƠ THỂ NHƯ THẾ NÀO?

Thiếu máu thiếu sắt là loại thiếu máu phổ biến, đây là tình trạng giảm lượng hemoglobin trong máu của người bệnh so với người bình thường cùng tuổi, cùng giới và cùng điều kiện sống. Bệnh gây ra những ảnh hưởng tới chức năng tâm thần, trí nhớ ở tuổi thiếu niên, cũng như mệt mỏi và giảm khả năng làm việc ở người lớn. Người bệnh thiếu máu thiếu sắt thường biểu hiện những triệu chứng như: mất ngủ, mệt mỏi, giảm tập trung, giảm chú ý và dễ bị kích thích. Trường hợp thiếu máu thiếu sắt nặng và kéo dài sẽ dẫn tới hiện tượng thiếu oxy trong máu có thể làm tổn thương các cơ quan của cơ thể như tim, não,...

Thiếu máu thiếu sắt không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống người bệnh. Trẻ em bị thiếu máu thường có kết quả học tập kém hơn, với người lao động sẽ ảnh hưởng tới công suất làm việc. Vì vậy, ngoài việc tuân thủ phương pháp điều trị của bác sĩ, người bệnh cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp bổ sung sắt nhanh chóng và phòng ngừa bệnh tái phát.

BẠN NÊN LÀM GÌ ĐỂ KHÔNG BỊ THIẾU MÁU DO THIẾU CHẤT SẮT?

Để duy trì sự cân bằng của sắt trong cơ thể, chúng ta phải cân đối giữa lượng sắt được hấp thụ với lượng sắt bị mất đi. Sắt bị mất trong phân, nước tiểu, da, mồ hôi, tóc và móng tay. Ở phụ nữ, nó cũng bị mất khi hành kinh, đó là lý do tại sao phụ nữ cần thêm chất sắt trong chế độ ăn uống của họ.

Chúng ta cần chất sắt từ chế độ ăn để duy trì nồng độ sắt đầy đủ trong thời gian dài. Tuy nhiên, lượng chúng ta hấp thụ không thể đáp ứng nhu cầu sắt hàng ngày, vì vậy cơ thể sẽ bảo tồn và tái chế sắt để đảm bảo nó có đủ.

Nếu chúng ta không có đủ sắt, lượng sắt có sẵn sẽ giảm dần. Lượng sắt dự trữ được sử dụng cho các nhu cầu cần thiết. Nếu điều này cứ tiếp diễn, lượng sắt dự trữ sẽ cạn kiệt và thiếu máu thiếu sắt sẽ xảy ra. Vậy ăn gì để bổ sung sắt hiểu quả và tốt nhất.

CHẾ ĐỒ DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI THIẾU MÁU THIẾU SẮT

1. Chế Độ Dinh Dưỡng Bổ Sung Sắt Đối Với Người Lớn

Đối với người lớn, chế độ dinh dưỡng bổ sung sắt cần tuân thủ nguyên tắc đảm bảo cân đối và đủ nhu cầu các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Theo đó, chế độ dinh dưỡng cần cân đối giữa protein động vật và protein thực vật. Bên cạnh đó, việc bổ sung thực phẩm chứa sắt phải đảm bảo theo nhu cầu và khuyến nghị về tuổi, giới của người bệnh.

Một số loại thực phẩm bổ sung sắt cho người thiếu máu thiếu sắt bao gồm:

• Protein Động Vật

+ Thịt: các loại thịt đỏ chứa nhiều sắt như thịt bò, thịt bê, thịt lợn, gà tây, gan, tiết,... Số lượng cần sử dụng trong khoảng 45-60g protein tương ứng với 200-300g thịt/ngày.

+ Hải sản: nhóm hải hải như cá thu, cá hồi, sò, ốc, hàu,... cần đảm bảo ăn 2-3 bữa/ tuần.

+ Trứng: là một loại thực phẩm chứa nhiều chất dinh dưỡng như protein, lipid, glucid,... đặc biệt trong lòng đỏ trứng có chứa rất nhiều sắt, kẽm, canxi và vitamin A,... Theo đó, người bệnh nên ăn 2-3 quả trứng/ tuần.

• Protein Thực Vật

+ Rau màu xanh đậm: bao gồm họ rau cải như rau cải chân vịt, súp lơ, cải xoong,... Mỗi ngày, người bệnh thiếu máu thiếu sắt cần sử dụng từ 300-400g tương ứng với một bát con rau/bữa.

+ Đậu đỗ và các loại hạt: đậu tương, đậu hà lan, lạc, hạnh nhân, hạt điều,...

• Các Loại Quả

Ngoài các loại protein động vật và thực vật thì các loại quả như nho, việt quất, lựu, cherry, dâu tây cũng rất tốt cho người thiếu máu thiếu sắt. Vì thế, bạn nên sử dụng từ 100-200g hoa quả chín/ngày. Bên cạnh đó, các loại quả này còn chứa nhiều vitamin C giúp cải thiện lưu lượng máu và tăng cường hấp thu sắt.

Ngoài ra, người bệnh thiếu máu thiếu sắt cần hạn chế sử dụng các loại thực phẩm làm ức chế khả năng hấp thu sắt như trà, cà phê,... Để kết quả điều trị đem lại hiệu quả cao, người bệnh cần tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ, vệ sinh cá nhân và môi trường phòng ngừa nhiễm giun, sán.

2. Chế Độ Dinh Dưỡng Bổ Sung Sắt Cho Trẻ Nhỏ

Thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em sẽ ảnh hưởng đến quá trình phát triển thể chất và tinh thần của trẻ sau này, đặc biệt có thể gây ra các rối loạn về tâm thần và vận động. Do vậy việc phát hiện và điều trị kịp thời có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ.

Có nhiều nguyên nhân gây thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em. Một trong những nguyên nhân thường gặp nhất là cung cấp sắt không đủ: Chế độ ăn thiếu sắt như thiếu sữa mẹ, uống sữa công thức không bổ sung sắt, cho ăn bột thiếu thức ăn nguồn gốc động vật. Ở trẻ đẻ non, thiếu cân lúc đẻ và trẻ sinh đôi, lượng sắt dự trữ được cung cấp qua tuần hoàn rau thai ít nên cũng dễ thiếu sắt.

Một nguyên nhân khác là do hấp thu sắt kém: trẻ bị tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, có dị dạng ở dạ dày ruột. Hoặc do tình trạng mất sắt mạn tính, gặp trong nhiễm giun móc, loét dạ dày- tá tràng, polyp ruột, chảy máu cam, hành kinh (trẻ gái dậy thì)… Ngoài ra các trường hợp trẻ trong giai đoạn lớn nhanh, dậy thì nhu cầu sắt cao trong khi cung cấp không đủ cũng có thể bị thiếu máu thiếu sắt.

Về điều trị, cần phải cho trẻ uống sắt và các chế phẩm của sắt theo chỉ định của bác sĩ. Cần điều chỉnh chế độ ăn thích hợp với lứa tuổi, cho trẻ ăn bổ sung đúng lúc và đúng cách. Ngoài ra cần chữa các nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa và chảy máu mạn tính (như điều trị giun móc, điều trị loét dạ dày-tá tràng…).

Nguyên Tắc Chế Độ Ăn:

– Cho trẻ ăn theo nhu cầu khuyến nghị (theo tuổi, cân nặng, chiều cao, giới tính).

– Ăn đa dạng các nhóm chất theo ô vuông thức ăn của trẻ.

– Tăng cường các thực phẩm giàu sắt trong thực đơn hằng ngày của trẻ.

– Bổ sung các loại quả có chứa nhiều vitamin C: nho, bưởi, cam, quýt, dâu tây.… để giúp hỗ trợ hấp thu sắt.

Nguồn Thực Phẩm Giàu Chất Sắt Bao Gồm:

+ Sữa mẹ: các sản phụ nên thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu tiên và duy trì cho trẻ bú đến khi 2 tuổi.

+ Sữa và chế phẩm từ sữa: sữa không chỉ chứa các loại khoáng chất bổ máu như photpho, canxi, magie,... mà còn giàu vitamin B12, vitamin A, vitamin C có vai trò quan trọng trong việc dự trữ sắt và hình thành hồng cầu, giúp cải thiện tình trạng thiếu máu hiệu quả.

+ Thịt đỏ và nội tạng: thịt bò, thịt lợn, thịt cừu, gan, thận, tim,...

+ Trứng: Cha mẹ nên cho trẻ ăn từ 3-4 quả trứng/tuần.

+ Cá và động vật có vỏ: cá cơm, cá mòi, cá mòi cơm, cua, tôm, hến,... Nên cho trẻ ăn 3-4 bữa cá/tuần.

+ Các loại hạt: hạt óc chó, hạt điều, hạt hướng dương, đậu phộng, hồ đào, hạt mè,...

+ Các loại rau xanh: bông cải xanh, cải xoong, cải bó xôi, cải xoăn,...

+ Ngũ cốc và sản phẩm làm từ ngũ cốc: bánh mì, bột cám, bột ngô, yến mạch, lúa mạch đen,...

+ Đậu và các loại đậu: đậu hà lan, đậu xanh, đậu nướng, đậu lăng, đậu mắt đen,...

+ Trái cây sấy khô: nho khô, mơ, mận,...

+ Socola, bột ca cao, bánh quy hạt gừng, bột cà rì,... cũng là một trong những thực phẩm ưa thích của trẻ có chứa hàm lượng sắt cao.

+ Ngoài ra, cha mẹ cần cho trẻ ăn nhiều hoa quả bổ sung vitamin C giúp hấp thu sắt tốt hơn. Bên cạnh đó, cần chú ý không cho trẻ sử dụng những loại thực phẩm hạn chế sự hấp thu sắt như uống coca, trà sữa,... Cha mẹ cũng đừng quên tẩy giun định kỳ cho trẻ 6 tháng/ lần để phòng bệnh giun sán, giun móc,...

CÁCH PHÒNG BỆNH THIẾU MÁU THIẾU SẮT

– Bổ sung sắt trong suốt thời kỳ mang thai.

+ Đối với phụ nữ có thai, liều bổ sung là 60mg sắt/ngày và 400 µg folic acid trong suốt thời gian có thai.

+ Sau khi sinh bổ sung tiếp 3 tháng với liều tương tự như khi có thai đối với phụ nữ cho con bú.

+ Bổ sung sắt định kỳ cho phụ nữ không mang thai: bổ sung sắt/acid folic mỗi tuần 1 viên trong 3 tháng, 3 tháng nghỉ, sau đó tiếp tục bổ sung 3 tháng. Nếu khả thi, lặp lại chu kỳ này trong năm.

+ Đối với phụ nữ có thai thiếu máu: bổ sung sắt/acid folic mỗi ngày một viên trong suốt thời gian mang thai

+ Nên nuôi trẻ bằng sữa mẹ hoặc sữa bổ sung sắt dành cho trẻ trong năm đầu đời, vì sắt trong sữa mẹ được hấp thu hơn sữa bột.

+ Thực hiện chế độ ăn cân đối giàu sắt, vitamin như thịt màu đỏ (thịt bò, thịt trâu…), hải sản, thịt gia cầm, trứng, bột bánh mì, đậu, lạc, các loại rau xanh đậm như rau ngót, dền, muống,… Kết hợp các loại thực phẩm khác nhau làm cho bữa ăn cân đối hơn về giá trị và vi chất dinh dưỡng, đồng thời làm tăng hấp thu sắt bằng uống nước hoa quả như cam, chanh khi ăn thức ăn nhiều sắt.

+ Không nên uống trà, cà phê ngay sau ăn.

+ Các bệnh nhiễm ký sinh trùng, sốt rét, nhiễm trùng cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh lý thiếu máu do thiếu sắt trong đó có nhiễm ký sinh trùng đường ruột gây tác hại lớn nhất cho cơ thể. Do đó, cần tẩy giun định kỳ hàng năm bằng Mebendazol và Albendazol, đặc biệt cho phụ nữ và trẻ em trên 2 tuổi. Thường xuyên vệ sinh môi trường, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh…

Thiếu máu thiếu sắt là một dạng thiếu máu phổ biến ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, khi bị thiếu máu thiếu sắt, bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, người bệnh cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp để bổ sung lượng sắt nhanh chóng và phòng ngừa bệnh tái phát. Nếu trong trường hợp cải thiện bằng chế độ dinh dưỡng không đem lại hiệu quả, bệnh nhân thiếu máu thiếu sắt nên đến các cơ sở y tế để nhận được sự tư vấn từ các chuyên gia dinh dưỡng.

Các bài viết của thuocthang.com.vn chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Nguyễn Ngọc