Cách Chăm Sóc Tốt Nhất Cho Người Mắc Hội Chứng Sundowner

Vào cuối ngày, phần lớn mọi người đều có xu hướng trầm xuống thì người mắc hội chứng Sundowner lại kích động khác thường. Điều này có thể khiến người thân, người chăm sóc họ sợ hãi, thậm chí có những ứng xử không phù hợp. Để có thể chăm sóc tốt cho người mắc hội chứng Sundowner, Việc hiểu rõ về bệnh sẽ giúp quá trình điều trị trở nên đơn giản hơn.

Cách Chăm Sóc Tốt Nhất Cho Người Mắc Hội Chứng Sundowner

HỘI CHỨNG SUNDOWNER LÀ GÌ?

Hội chứng sundowner hoặc sundowing là căn bệnh gia tăng sự lộn xộn, mất định hướng, gây suy giảm nhận thức ở người cao tuổi lúc hoàng hôn…

Hội chứng Sundowner là hiện tượng tâm lý có liên quan đến sự nhầm lẫn, bồn chồn ở nhóm người cao tuổi mắc bệnh sa sút trí tuệ, nhất là Alzheimer nhưng cũng thể gặp ở nhóm người mắc bệnh suy giảm trí tuệ tổng hợp. Những người mắc phải bệnh này thường xuất hiện nhiều vấn đề lạ về hành vi, nhất là lúc nhập nhoạng, nhá nhem hoặc vào lúc rạng đông. Phần lớn bệnh nhân đều có thể hiểu được hành vi của mình là bất thường, bệnh càng nặng khi trí nhớ con người càng sa sút. Theo nghiên cứu thì có từ 20 - 45% số người mắc bệnh Alzheimer mắc hội chứng Sundowner.

NGUYÊN NHÂN GÂY RA HỘI CHỨNG SUNDOWNER

Mặc dù khoa học đã nghiên cứu nhưng nguyên nhân cụ thể đến nay vẫn chưa hiểu rõ. Người ta mới chỉ nghĩ đến yếu tố rối loạn các nhịp ngày đêm (Circadian rhythm). Đây là các quá trình hoóc-môn và sinh lý diễn ra theo chu kỳ, bắt đầu vào buổi sáng và chấm dứt vào ban đêm. Các nhịp này kiểm soát sự bài tiết một loạt hoóc-môn quan trọng như melatonin và cortisol. Ngoài ra, người ta còn tình nghi đến quá trình gián đoạn của các nhân SCN (Suprachiasmatic nucleus) ở người bệnh Alzheimer cũng là nguyên nhân gây gián đoạn nhịp ngày đêm làm cho người bệnh mất ngủ và gây suy giảm trí nhớ. Sự nhiễu loạn các nhịp ngày đêm này đã dẫn đến các chứng bệnh nan y về thần kinh như mất trí nhớ, phản ứng chậm chạp, mất ngủ hay trầm cảm trong đó có hội chứng Sundowner.

Các nguyên nhân khác có thể dẫn đến các triệu chứng bao gồm:

+ Nhập viện hoặc chuyển đến một địa điểm mới, không quen thuộc

+ Thuốc giảm dần khi ngày tiếp tục

+ Chuyển tiếp từ ngày này qua đêm khác, nhắc nhở một người khi họ còn trẻ và mong đợi một người phối ngẫu hoặc con cái trở về nhà

+ Sự mất cân bằng nội tiết tố cũng có thể đóng một vai trò.

NHỮNG TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP CỦA HỘI CHỨNG SUNDOWNER

Các triệu chứng của hội chứng Sundowner thường xảy ra giữa giờ 4:30 chiều và 11:00 vào buổi tối. Các Triệu chứng thường không giới hạn nhưng có thể bao gồm:

- Nhầm lẫn chung bắt đầu gia tăng khi ánh sáng tự nhiên mất dần và thay bằng bóng tối (như lúc nhập nhoạng tối).

- Xuất hiện tình trạng kích động, tâm tính bắt đầu thay đổi mạnh. Người bệnh bắt đầu cảm thấy khó chịu với những người xung quanh, thậm chí có thể hét lớn nhưng rất hiếm khi xảy ra.

- Mệt mỏi tâm thần và thể chất, mức độ tăng lên khi bóng tối đến gần hoặc về buổi sang khi mặt trời bắt đầu mọc. Mệt mỏi làm tăng tính khó chịu của con người.

- Xuất hiện tình trạng run rẩy khó kiểm soát, khó ngủ làm cho người buồn bực, thậm chí còn đi lang thang trong đêm, nhất là ở những người rối loạn trí nhớ ở thể nặng.

Những người bị hội chứng Sundowner thường được chẩn đoán mắc một số dạng chứng mất trí, chẳng hạn như bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người mắc bệnh Alzheimer hoặc chứng mất trí sẽ có hội chứng chủ nhật.

CÁC BIẾN CHỨNG CÓ THỂ XẢY RA

Hội chứng Sundowner có thể làm tăng khả năng bị thương ở một người mắc chứng mất trí. Chúng có thể rơi hoặc loại bỏ một thiết bị y tế cần thiết.

Đôi khi, người đó có thể trở nên bạo lực hoặc rất kích động, có khả năng gây thương tích cho bản thân hoặc người khác.

Nghiên cứu được công bố cho thấy hội chứng Sundowner có thể đẩy nhanh sự suy giảm chức năng tâm thần ở người bị bệnh Alzheimer.

KHI NÀO THÌ NÊN ĐI KHÁM BÁC SĨ

Đôi khi có thể khó phân biệt giữa hội chứng Sundowner và tình trạng mê sảng do hậu quả của một tình trạng khác.

Ở người lớn tuổi, nhiễm trùng cơ bản, chẳng hạn như nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể gây ra các triệu chứng tương tự như triệu chứng của hội chứng Sundowner.

Thay đổi thuốc hoặc thêm thuốc mới có thể có tác dụng tương tự.

Nếu người đó bắt đầu hành xử một cách bất thường vào buổi tối, người chăm sóc nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế.

Không có thử nghiệm dứt khoát nào có thể phát hiện hội chứng sundowner. Bác sĩ sẽ hỏi người chăm sóc về các triệu chứng và sẽ cố gắng loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn khác, chẳng hạn như nhiễm trùng hoặc thay đổi thuốc.

CÁCH CHĂM SÓC NGƯỜI MẮC HỘI CHỨNG SUNDOWNER

Phải nói rằng đây là căn bệnh thần kinh chứa đựng nhiều bí ẩn nên đến nay chưa hề có phương pháp điều trị dứt điểm, việc điều trị chỉ mang tính tình thế. Thậm chí có những phép điều trị chỉ phù hợp với người này còn người khác lại không có tác dụng. Theo Hiệp hội Alzheimer Mỹ (AFA) thì nên áp dụng một số thủ thuật sau:

- Nên đưa người già ra ngoài trời ở những chỗ có nắng, như phía dưới cửa sổ mái nhà và dùng đèn thắp sáng trong nhà cũng có tác dụng. Buổi sáng sớm nên đưa người bệnh ra ngoài trời để tiếp cận với ánh sáng tự nhiên.

- Khuyến khích ngủ trưa để giúp các nhịp ngày đêm của cơ thể hoạt động đúng chức năng.

- Duy trì cuộc sống vận động, năng luyện tập.

- Hạn chế đồ uống kích thích như cà phê bia rượu, nhất là trước khi đi ngủ hoặc loại bỏ hoàn toàn càng tốt.

- Nên có kế hoạch làm việc trong ban ngày khi có đủ ánh sáng tự nhiên. Nếu làm việc ban đêm nên có không gian yên tĩnh, đủ ánh sáng.

- Phòng ngủ nên có toalét để tiện đi vệ sinh ban đêm để sau đó có thể quay lại ngủ được bình thường, tránh tác động đến các nhịp ngày đêm của cơ thể gây mất ngủ.

- Nên đi khám bệnh định kỳ để phát hiện ra những vấn đề nan y về sức khỏe. Dựa vào tình hình bệnh tật cụ thể bác sĩ có thể kê đơn dùng một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm (Antidepressants) hay còn gọi là thuốc ức chế tái nắm bắt serotonin (SSRIs), nó có thể làm giảm trầm cảm và hội chứng Sundowners như Prozac, Paxil, Zoloft. Thuốc ổn định tâm trạng như lithium, valproic acid.

Các loại thuốc ức chế Cholinesterase như Aricept, Exelon và Razadyne và cuối cùng là dùng Haldol, một loại thuốc thần kinh có tác dụng rất tốt trong việc trị Hội chứng Sundowners.

Một số người có thể bị tác dụng phụ của thuốc dẫn đến sự suy giảm các khía cạnh khác về sức khỏe của họ. Người chăm sóc nên thảo luận về các phản ứng phụ có thể xảy ra với bác sĩ.

Đôi khi, một bác sĩ sẽ khuyên bạn nên điều trị bằng ánh sáng. Có nghĩa là nên để người bị hội chứng Sundowners tiếp xúc với một đèn huỳnh quang sáng trong một hoặc hai giờ sáng. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc với ánh sáng chói lọi này vào đầu ngày có thể làm giảm triệu chứng vào buổi tối.

Tuy nhiên nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát các triệu chứng liên quan đến tình trạng này, thì nên liên lạc ngay với bác sĩ để có hướng chăm sóc và điều trị thích hợp hơn.

Hoàng Quyên