Cách Xử Lý Khi Lên Cơn Hen Suyễn Hiệu Quả Nhất

Hen phế quản là một trong các bệnh đường hô hấp hay gặp ở cả người lớn và trẻ em, Hầu hết các cơn hen phế quản xảy ra ngắn. Nhưng cơn hen phế quản nặng không xử trí kịp thời có thể gây tử vong.

Cách Xử Lý Khi Lên Cơn Hen Suyễn Hiệu Quả Nhất

Nhận Biết Các Triệu Chứng Ban Đầu Của Cơn Hen Suyễn

Người bị hen suyễn mãn tính thỉnh thoảng thở khò khè và cần dùng thuốc hen suyễn để kiểm soát các triệu chứng. Cơn hen cấp tính khác ở chỗ, nó gây ra các triệu chứng trầm trọng hơn, kéo dài lâu hơn và cần phải cấp cứu kịp thời. Các triệu chứng ban đầu cho thấy cơn hen suyễn sắp xảy ra gồm:

+ Ngứa cổ

+ Cảm thấy bứt rứt hoặc dễ cáu giận

+ Cảm giác lo lắng hoặc bực bội

+ Mệt mỏi

+ Xuất hiện những vòng tròn sậm màu dưới mắt

Nhận Biết Dấu Hiệu Khởi Phát Cơn Hen

Cơn hen có thể diễn biến xấu thành tình huống đe dọa đến tính mạng, cần phải cấp cứu ngay. Vì vậy, bạn nên biết cách xác định cơn hen suyễn để bắt đầu chữa trị càng sớm càng tốt. Mặc dù các dấu hiệu và triệu chứng của cơn hen suyễn ở từng người là khác nhau nhưng các triệu chứng phổ biến nhất:

+ Khò khè và có tiếng rít trong khi thở: Thông thường, bệnh nhân thở ra có tiếng khò khè nhưng đôi khi cũng nghe được tiếng khò khè khi họ hít vào.

+ Ho: Một số người bệnh ho để cố gắng làm thông đường thở và hít thật nhiều khí ô-xy vào trong phổi. Đặc biệt, hiện tượng này có thể trầm trọng vào ban đêm.

+ Hơi thở ngắn: Bệnh nhân khi lên cơn hen suyễn thường hụt hơi. Hơi thở của họ ngắn, nông và nhanh hơn bình thường.

+ Đau thắt ngực: Cơn hen suyễn thường đi kèm với cảm giác thắt ngực hoặc có cơn đau ở bên trái hoặc bên phải.

+ Chỉ số lưu lượng thở ra đỉnh (peak expiratory flow - PEF) thấp: Nếu bệnh nhân dùng máy đo lưu lượng đỉnh (một thiết bị nhỏ đo tốc độ tối đa khi thở ra) để theo dõi khả năng thở ra và số đo dao động từ 50% đến 79%, đó là dấu hiệu bùng phát cơn hen.

Các Triệu Chứng Hen Suyễn Ở Trẻ Em

Khi trẻ em lên cơn hen suyễn thường có các triệu chứng giống người lớn như khò khè hoặc có tiếng rít khi thở, hơi thở ngắn, thắt ngực hoặc đau.

+ Thở nhanh là dấu hiệu thường gặp của cơn hen suyễn ở trẻ em.

+ Trẻ em có thể có biểu hiện "co rút", có thể thấy cổ của trẻ dài ra, thở bụng hoặc nhìn thấy cả xương sườn khi thở.

+ Ở một số trẻ em, hiện tượng ho dữ dội là triệu chứng duy nhất xuất hiện cơn hen.

+ Trong một số trường hợp khác, triệu chứng hen suyễn ở trẻ em chỉ là ho, nặng hơn khi bị bệnh nhiễm virus hoặc khi đang ngủ.

Đánh Giá Tình Hình Cụ Thể

Đánh giá tình trạng hiện tại đang xảy ra và xác định liệu có cần gọi cấp cứu không và phải làm gì để xử lý ngay tại chỗ. Khi bệnh nhân có các triệu chứng nhẹ có thể dùng thuốc tác dụng nhanh. Nếu có biểu hiện trầm trọng hơn cần phải được chuyên viên y tế kiểm tra. Trường hợp lên cơn hen suyễn nặng, phải gọi hoặc nhờ người gọi dịch vụ cấp cứu trước khi tiến hành xử lý cơn hen. Lưu ý cách phân biệt trường hợp đang diễn ra:

Người bị lên cơn hen cần sử dụng thuốc của họ mà không cần gọi cấp cứu sẽ:

+ Thở khò khè nhẹ, không có vẻ đau đớn khổ sở

+ Ho để làm thông đường thở và lấy thêm không khí

+ Thở nhanh nhưng vẫn nói và đi được

+ Không có vẻ hồi hộp hoặc đau đớn

+ Có thể nói với bạn họ đang bị hen và thuốc của họ ở đâu

+ Người đang nguy cấp và cần được cấp cứu:

+ Mặt tái xanh, thậm chí môi hoặc các ngón tay tím tái

+ Xuất hiện các triệu chứng kể trên nhưng dữ dội và nghiêm trọng hơn

+ Căng các cơ lồng ngực để thở

+ Khó thở, hơi thở ngắn đến mức hổn hển

+ Nghe rõ tiếng khò khè khi hít vào và thở ra

+ Hoảng sợ

+ Có thể lẫn lộn hoặc ít phản ứng hơn bình thường

+ Khó di chuyển hoặc nói do hơi thở ngắn

+ Xuất hiện các triệu chứng dai dẳng

CÁCH TỰ XỬ LÝ CƠN HEN SUYỄN

1. Có Kế Hoạch Ứng Phó Tại Chỗ

Khi được chẩn đoán mắc bệnh hen, bạn cần làm việc với bác sĩ hoặc để lập phác đồ ứng phó với cơn hen suyễn. Phác đồ này là một quy trình các bước cần làm khi lên cơn hen cấp. Bản phác đồ phải được viết ra gồm số điện thoại cấp cứu, cũng như số điện thoại của gia đình và bạn bè có thể đến bệnh viện nếu cần.

+ Khi được chẩn đoán mắc hen suyễn, bạn cần tham vấn bác sĩ để xác định các triệu chứng đặc trưng khi cơn hen trở nên nghiêm trọng và những việc cần làm khi cơn hen bùng phát (ví dụ như thuốc, đến phòng cấp cứu,...)

+ Đảm bảo biết cách dùng ống hít khẩn cấp.

+ Viết phác đồ này ra và luôn đem theo bên mình.

2. Tránh Các Tác Nhân Kích Thích

Cách xử trí hay nhất đối với cơn hen phế quản là không để cơn hen phế quản xảy ra. Nhìn chung, bạn cần lưu ý ngăn ngừa các triệu chứng là cách tốt nhất để kiểm soát và điều trị hen suyễn. Nếu biết tình huống nào gây ra cơn hen (như ở gần lông động vật, thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh), hãy cố gắng để tránh.

3. Dùng Ống Hít Do Bác Sĩ Kê Toa

Hiện có hai loại thuốc cấp cứu mà bác sĩ có thể kê toa cho bạn là bình xịt định liều(metered dose inhaler – MDI) hoặc bình xịt bột khô (dry powder inhaler – DPI).

Bình xịt định liều MDI là loại ống hít thông dụng nhất. Dụng cụ xịt này cung cấp thuốc hen qua một bình xịt nhỏ được trang bị chất đẩy để đẩy thuốc vào phổi. Bình xịt định liều MDI có thể dùng riêng hoặc dùng kèm với buồng hít hoặc buồng đệm ("spacer") có tác dụng ngăn cách miệng và bình xịt, giúp bạn thở bình thường để tiếp nhận thuốc và giúp thuốc đi vào phổi một cách hiệu quả hơn.

Ống hít DPI có tác dụng cung cấp thuốc chữa hen suyễn dạng bột khô không có chất đẩy. Các thành phần của ống hít DPI gồm có Flovent, Serevent, hoặc Advair. Ống hít DPI yêu cầu bạn phải thở nhanh và sâu, do vậy khiến bệnh nhân khó sử dụng trong cơn hen suyễn nên loại ống hít này ít thông dụng hơn bình xịt MDI tiêu chuẩn.

Dù được kê toa sử dụng loại ống hít nào, bạn cũng phải nhớ đem theo bên mình.

4. Sử Dụng Bình Xịt Định Liều MDI

Lưu ý khi lên cơn hen suyễn, bạn chỉ nên dùng ống hít MDI với thuốc cấp cứu và thuốc giãn phế quản (như albuterol). Không dùng thuốc corticosteroids hoặc thuốc giãn phế quản kích thích beta-2 tác dụng kéo dài (long-acting beta-2 agonist bronchodilators). Lắc bình xịt trong 5 giây để trộn đều thuốc trong bình.

Trước khi dùng bình xịt cần đẩy hết không khí ra khỏi phổi.

Nâng cằm lên và ngậm chặt buồng hít hoặc đầu ống hít.

Nếu dùng buồng hít, bạn có thể thở bình thường và chậm để tiếp nhận thuốc. Nếu dùng ống hít, bạn cần bắt đầu thở vào và ấn ống hít cùng một lúc.

Tiếp tục thở cho đến khi không thể hít vào được nữa.

Nín thở trong 10 giây và lặp lại. Thông thường cần lặp lại nhiều lần hơn, dừng ít nhất 1 phút giữa các lần hít. Luôn luôn tuân theo phác đồ xử lý hen.

5. Sử Dụng Bình Xịt Bột Khô DPI

Ống hít DPI của mỗi nhà sản xuất khác nhau, do đó bạn cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng.

+ Thở hết không khí ra.

+ Ngậm chặt ống xịt bột khô DPI và hít mạnh vào cho đến khi đầy phổi.

+ Nín thở trong 10 giây.

+ Bỏ ống DPI ra khỏi miệng và thở ra từ từ.

Nếu liều dùng được kê toa nhiều hơn một lần, lặp lại động tác trên sau một phút.

6. Nhận Biết Cơn Hen Cần Cấp Cứu

Nếu các triệu chứng hen suyễn trở nên nghiêm trọng hơn ngay cả sau khi dùng thuốc, bạn cần phải được cấp cứu. Gọi ngay cho dịch vụ cấp cứu nếu có thể. Tuy nhiên, nếu thở quá vất vả và không thể nói rõ ràng, hãy nhờ người khác gọi hộ, có thể là người nhà, bạn bè hoặc người qua đường.

Phác đồ xử lý tốt bao gồm số điện thoại cấp cứu ở địa phương. Ngoài ra, bác sĩ giúp bạn xác định khi nào các triệu chứng trở nên trầm trọng và khi nào lâm vào tình huống nguy cấp để bạn biết khi nào cần giúp đỡ. Hãy gọi số cấp cứu địa phương nếu cơn hen không thuyên giảm nhiều sau khi dùng ống hít vài phút.

7. Nghỉ Ngơi Trong Khi Chờ Nhân Viên Cấp Cứu Đến

Ngồi xuống và nghỉ trong lúc nhân viên cấp cứu đang trên đường đến hỗ trợ. Một số bệnh nhân hen suyễn thấy rằng ngồi ở tư thế "kiềng ba chân" – chồm ra đằng trước, hai tay chống lên đầu gối – có thể giúp ích bởi tư thế này giúp giảm áp lực lên cơ hoành.

Cố gắng giữ bình tĩnh. Lo lắng có thể khiến các triệu chứng thêm nghiêm trọng.

Nhờ những người ở gần đó ngồi bên cạnh để giúp bạn bình tĩnh trong khi chờ cấp cứu.

NHỮNG LƯU Ý DÀNH CHO NGƯỜI BỊ HEN SUYỄN

Điều quan trọng nhất mà bệnh nhân cần nhớ là phải mang theo thuốc cắt cơn dạng ống hít bên mình mọi lúc mọi nơi, dù bệnh hen đã được kiểm soát hoàn toàn hay chưa để tránh những sự cố đáng tiếc có thể xảy ra. Tuy nhiên, bệnh nhân tuyệt đối không nên lạm dụng thuốc cắt cơn.

Trong trường hợp bệnh nhân có cơn hen phế quản nhiều lần trong một tuần có nghĩa là bệnh hen chưa được kiểm soát, khi đó nên đến bác sĩ chuyên khoa để được khám, tư vấn và chỉnh liều thuốc điều trị duy trì phù hợp.

Nếu bạn đang lên cơn hen và có những triệu chứng như trên thì bạn cần phải đến phòng cấp cứu của bệnh viện gần nhất. Không nên tự đến bệnh viện một mình, hãy đi cùng với người thân hoặc bạn bè. Nếu ở một mình, hãy gọi số điện thoại cấp cứu để được chở đến bằng xe của bệnh viện !

Mrs Nguyễn Ngọc