8 Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm Bệnh Trầm Cảm Sau Sinh

Vài năm trở lại đây, ở Việt Nam đã diễn ra nhiều vụ việc đau lòng như hồi tháng 2/2018 vừa qua ở Tiền Giang, bé sơ sinh 5 tháng tuổi chết trên tay mẹ đẻ, trong tay người mẹ cầm một con dao. Trong vụ này, cơ quan điều tra nghi người mẹ đã giết con do mắc trầm cảm sau sinh.

8 Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm Bệnh Trầm Cảm Sau Sinh

Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (APA), trầm cảm sau sinh là 1 tình trạng trầm cảm xuất hiện trong vòng 4 tuần sau sinh với các biểu hiện đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán trầm cảm theo DSM 5 (sổ tay chẩn đoán các bệnh lý tâm thần phiên bản lần thứ 5). Tỷ lệ dao động từ 8-15% tùy theo tác giả và tùy theo thống kê tại các quốc gia khác nhau.

Các mức độ trầm cảm khá đa dạng dưới biểu hiện một cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ (mood swings) thường được biết dưới thuật ngữ “Baby Blues”. Đây là 1 dạng trầm cảm sau sinh nhẹ và thoáng qua, thường chỉ kéo dài 1-2 tuần (đa số bà mẹ tự vượt qua) đến những trường hợp trầm cảm có mức độ nặng hơn (major depression) cần phải có sự can thiệp về y khoa từ tư vấn tâm lý đến dùng thuốc chống trầm cảm.

Nhiều trường hợp trầm cảm sau sinh có tiềm ẩn từ trong thời kỳ mang thai nên nhiều tác giả Anh Mỹ có khuynh hướng nhập chung cả thời kỳ mang thai và thời kỳ hậu sản vào chung với nhau.

Các Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Trầm Cảm Sau Sinh

• Tâm Trạng Chán Nản.

Nó là một cảm giác bình thường khi bạn có em bé. Đó là do thay đổi nội tiết tố, thiếu ngủ và phải thích nghi với việc chăm sóc một đứa trẻ sơ sinh. Nhưng nếu bạn cảm thấy buồn chán, dằn vặt hoặc thất vọng lâu hơn hai tuần, có thể bạn đã bị trầm cảm sau sinh. Một số phụ nữ cũng nói rằng họ không cảm thấy bất kỳ niềm vui hay hứng thú nào về đứa con mới chào đời của họ, thậm chí họ không vui với những thứ mà họ từng thích.

• Vấn Đề Về Giấc Ngủ

Chăm sóc trẻ sơ sinh làm xáo trộn mọi giấc ngủ của người mẹ, nhưng trầm cảm sau khi sinh có thể gây ra những vấn đề về giấc ngủ lớn hơn. Bạn có thể khó ngủ hoặc bạn có thể ngủ quá nhiều. Không ngủ đủ giấc có thể biến thành chu kỳ luẩn quẩn - giấc ngủ kém có thể đóng góp vào chứng trầm cảm và sau đó trầm cảm có thể cản trở giấc ngủ.

• Thay Đổi Thói Quen Ăn Uống

Triệu chứng phổ biến của chứng trầm cảm là ăn ít hơn hoặc nhiều hơn bình thường. Một số phụ nữ không quan tâm chế độ ăn uống khi họ đang chán nản. Chế độ dinh dưỡng đặc biệt quan trọng nếu bạn đang cho con bú sữa mẹ và chăm sóc em bé khiến bạn nhanh đói hơn bình thường. Nhưng nếu sự thèm ăn của bạn thay đổi đáng kể - lên hoặc xuống và bạn cảm thấy buồn hoặc bị choáng ngợp, hãy nói chuyện với bác sĩ về nó.

• Chứng Lo Âu

Không phải tất cả phụ nữ cảm thấy lo âu như một triệu chứng của trầm cảm sau sinh, nhưng có một số người như vậy. Họ có thể cảm thấy lo lắng, sợ hãi, bồn chồn, hoặc căng thẳng. Một số phụ nữ có lo lắng, căng thẳng về sức khỏe hay sự an toàn của em bé. Nếu bạn thường xuyên cảm thấy choáng ngợp bởi trách nhiệm chăm sóc cho trẻ sơ sinh hoặc nó ảnh hưởng đến khả năng xử lý công việc hàng ngày của bạn, đó có thể là một dấu hiệu của trầm cảm sau sinh.

• Tâm Trạng Thay Đổi Thất Thường

Sự thay đổi về tâm trạng là một phần của cuộc sống bình thường sau khi sinh con, đặc biệt là trong hai tuần đầu sau khi sinh. Đừng ngạc nhiên nếu bạn thấy mình cười rồi lại khóc ngay sau đó. Nhưng nếu tình trạng này kéo dài trong hơn hai tuần hoặc bắt đầu xấu đi, chúng có thể là một dấu hiệu trầm cảm sau sinh.

• Cảm Giác Bị Ám Ảnh

Bà mẹ bị trầm cảm hay bị ám ảnh, có thể về một người, một tình huống hay một hoạt động cụ thể nào đó. Vài người có thể trở nên sợ hãi và tin rằng mình là mối nguy hại cho các thành viên trong gia đình, đặc biệt là đứa trẻ. Những nỗi sợ này là triệu chứng thường gặp của trầm cảm, có thể đi kèm với cảm giác tội lỗi. Điều này thường không có nguyên do nhưng nếu người mẹ sợ ảnh hưởng đến con mình thì nên báo với gia đình và bác sĩ.

• Mất Tập Trung

Một bà mẹ trầm cảm thường khó tập trung đọc sách, xem tivi hay trò chuyện bình thường. Họ sẽ cảm thấy trí nhớ kém và đôi lúc không sắp xếp được suy nghĩ. Họ có thể ngồi đó không làm gì.

• Mất Hứng Trong Quan Hệ Tình Dục

Mất hứng thú tình dục có thể xảy ra đối với các bà mẹ trầm cảm sau sinh, thường kéo dài một thời gian nên người chồng cần thông cảm và hiểu rằng đây chỉ là triệu chứng của bệnh. Hứng thú tình dục sẽ trở lại khi bà mẹ hết trầm cảm. Cách giúp bà mẹ cảm thấy thoải mái bao gồm đụng chạm nhẹ, ôm ấp và vuốt ve, sẽ tốt cho cả hai.

Ngoài ra, bệnh nhân còn có các triệu chứng tâm lý khác như: Tâm trạng buồn bã; giảm hứng thú hoạt động; cảm thấy vô dụng hay tội lỗi; khó tập trung hoặc không quyết đoán; thường nghĩ đến cái chết và tự tử; thay đổi khẩu vị và tăng hoặc giảm cân; mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều; suy nghĩ, hành động, phản ứng chậm; mệt mỏi, thiếu sinh lực.

Trầm Cảm Hoặc "Baby Blues"?

Sự khác biệt là trầm cảm sau sinh thường kéo dài và các dấu hiệu ở mức độ nghiêm trọng. Còn hội chứng "Baby blues" là sự thay đổi tâm trạng, cảm thấy buồn hoặc lo lắng, khóc lóc mà không có lý do gì nhưng thường tự biến mất sau 1 đến 2 tuần. Nếu các triệu chứng của bạn trở nên tệ hơn theo thời gian, bạn nên tìm sự giúp đỡ. Trong một số trường hợp, trầm cảm sau khi sinh có thể bắt đầu từ một đến hai tháng sau sinh, với nhưng người trầm cảm nặng dễ có những suy nghĩ làm tổn thương chính bản thân hoặc đứa trẻ.

Các Yếu Tố Nguy Cơ Thúc Đẩy Trầm Cảm Sau Sinh

- Có tiền sử đã từng bị trầm cảm trước đó.

- Có tiền sử bị rối loạn lưỡng cực đặc biệt là type 2 (thể rối loạn lưỡng cực với xu thế trầm nhiều hơn hưng)

- Có tiền sử đã từng bị rối loạn lo âu trước đó.

- Có biến cố tâm lý trước ngày sinh (mất người thân, mất việc làm, bạo hành gia đình…)

- Có tiền sử lạm dụng rượu hoặc ma túy.

Các yếu tố thúc đẩy trầm cảm bao gồm những khó khăn về kinh tế, có thai ngoài ý muốn, mang thai và sinh không có thân nhân, bạn bè. Tại Việt Nam thì thêm yếu tố gia đình chồng. Các trường hợp sinh con so nên về nhà cha mẹ ruột nếu có thể được. Trẻ sinh non, trẻ có bệnh, trẻ quấy khóc nhiều làm người mẹ quá vất vả.

Làm Gì Để Phòng Ngừa Trầm Cảm Sau Sinh?

- Tầm soát các trường hợp trầm cảm trong thời kỳ mang thai và các trường hợp có tiền sử liên quan đến trầm cảm trước đó.

- Tăng cường giáo dục sức khỏe và chăm sóc sức khỏe sinh sản cho bà mẹ trước và sau khi sinh.

- Do đa số các trường hợp trầm cảm sau sinh thường xảy ra ở người sinh con đầu lòng nên tập quán của người Việt Nam là “con so về nhà mạ, con rạ về nhà chồng” là rất tốt sẽ giúp bà mẹ không rơi vào tâm trạng cô đơn và cảm giác hụt hẫng.

Nguyễn Ngọc